Wysiedleni - to ludzie, którzy musieli porzucić swoje domy na wschodzie Polski i przenieść się setki kilometrów na zachód albo północ kraju. Dlaczego? Po II wojnie światowej zostały zmienione granice Polski. Polska musiała odstąpić Związkowi Radzieckiemu 48% swojego terytorium, tak zwane Kresy Wschodnie, a w zamian otrzymała ziemie na zachodzie i północy, odebrane Niemcom, czyli Ziemie Odzyskane.
To właśnie w wyniku tej akcji Kazia Łobodziec z rodziną i większą częścią mieszkańców wsi musiała opuścić Gródek Jagielloński niedaleko Lwowa i przenieść się do wsi Żarek pod Wrocławiem.
Tam zaczyna się niełatwe wspólne życie z niemieckimi rodzinami. Nawet Kazia nie zawsze wie, jak się zachować względem niemieckich sąsiadów. Podpatruje przyjaźń Stasia Gałuszki i Brygidki Klauss. Oni wiedzą najlepiej, co jest tak naprawdę ważne w życiu.

Czy warto sięgać po kolejne wspomnienia z czasu wojny? W przypadku książki Czesława Młotkowskiego z całą pewnością tak. We wspomnieniowej literaturze okupacyjnej rzadko można wskazać przykład narracji, która wykazywałaby się taką obfitością konkretu. Autor, z fotograficzną wręcz dokładnością, oprowadza nas po różnych miejscach, ale zawsze do maksymalnego stopnia ustawia ostrość swojego literackiego obiektywu. Czy opis dotyczyć będzie galicyjskich miast jego dzieciństwa, Jaworowa i Stanisławowa, czy ostatnich przedwojennych wakacji w Rumunii, zesłańczej drogi do Kazachstanu, szczegółów życia sowieckiego, lewych interesów za Niemca, życia codziennego polskich emigrantów na Węgrzech, czy wreszcie pobytu w oflagu i powrotu do ojczyzny - zawsze prowadzony jest tak, że obdarzony wyobraźnią czytelnik niejeden raz poczuje się wręcz uczestnikiem tamtych wydarzeń.

Nie jest to tylko zasługa dobrej pamięci i ścisłego umysłu autora. Jeszcze jako dziecko zaczął on prowadzić dziennik i kontynuował jego pisanie przez cały okres okupacji, nawet w skrajnie niesprzyjających temu warunkach, takich jak zesłanie czy obóz jeniecki.

Młotkowski jako "przymusowy turysta" zwiedził sporą część Europy, tudzież kawałek Azji. Jego zapiski ujmują młodzieńczą ciekawością świata i świeżością spojrzenia na złowrogą wojenną rzeczywistość. Nawet patrząc przez szparę w deskach bydlęcego wagonu, potrafi - jak Beata Obertyńska w swoim wierszu o Uralu - zachwycić się zieloną tajgą i porannym śpiewem ptaków podczas postoju pociągu na odległej bocznicy. A gdy wraz z matką i młodszym bratem dociera do miejsca zesłania, na gołym kazachskim stepie, dosłownie następnego dnia wyrusza przed siebie, zafascynowany pięknem bezkresnej równiny.

Akcja "Wisła" to wciąż niezamknięty rozdział polskiej historii. Bolesny, drażliwy, niewygodny. Dlaczego zastosowano zbiorową odpowiedzialność wobec stuczterdziestu tysięcy obywateli polskich narodowości ukraińskiej, nazwano ich bandytami i wygnano z rodzinnych stron? I dlaczego po latach część z nich - mimo tkwiącego w nich lęku - wróciła w góry? Reportaż Krzysztofa Potaczały ukazuje różne odcienie zbrojne- go konfliktu ukraińsko-polskiego na rubieżach Rzeczypospolitej. Polacy i Ukraińcy - niegdyś sąsiedzi na tej samej ziemi - dawni milicjanci, funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa, żołnierze WP i bojowcy UPA, opowiadają, jak wyglądało wówczas ich życie. Przytoczone relacje stanowią niezwykłe świadectwo czasów bratobójczej wojny; pokazują, że żadna ze zwaśnionych stron nie miała czystych rąk. Operacja "Wisła" trwa w przekazywanej z pokolenia na pokolenie pamięci. To wspólna pamięć obydwu nacji - nacechowana nieufnością, pretensją i niechęcią do wybaczania win. Ale nadzieja na pojednanie nie gaśnie.

Akcja powieści, zamknięta w ramach lat 1930-1946, rozpoczyna się w momencie, kiedy bolszewickie władze przystępują do tak zwanego rozkułaczania chłopów. Bohaterka utworu, Tatarka Zulejka, w jednej chwili traci wszystko - gospodarstwo, ognisko domowe, męża. Deportowana wraz z tysiącami innych na Syberię doświadcza wielu dramatycznych wydarzeń, w okrutnych warunkach walczy o przeżycie własne i urodzonego już na zesłaniu syna.
Powieść atrakcyjną fabularnie, można traktować również jako swoisty zapis dojrzewania duchowego i mentalnego bohaterki. Paradoksalnie, właśnie w koszmarnej rzeczywistości otwierają się jej oczy na wiele nieznanych dotąd spraw, zyskuje nową, wyrazistą osobowość.